زيباکلام چگونه ويترين علوم سياسي در ايران شد؟

به گزارش پايگاه خبري تحليلي فرزانگان اميدوار به نقل از مشرق:در تورق مطبوعات اصلاح طلب، و مرور محتواي مجازي مربوط به اصلاح طلبان، چند نام هستند که بسامد تکرار حيرت آوري دارند. به اين مفهوم که کم تر اتفاقي در عرصه عمومي هست که به زيور تحليل، تفسير، مصاحبه، مقاله يا يادداشت اين چند چهره آراسته نشود. در ميان خود اين چند چهره، شايد پربسامدترين نام مربوط به کسي نيست جز: دکتر صادق زيباکلام.  دکتر زيباکلام در 68 سالگي با انرژي و چالاکي هر چه تمام تر بازيگر بي رقيب عرصه هاي رسانه اي است. بنا بر سوابق، هر چه به تاريخ انتخابات سال 96 نزديک تر مي شويم، حجم مطالب تراويده از زبان و خامه استاد قطعا سير صعودي به خود خواهد گرفت. علي ايحال، زيبا کلام در اين سال ها توانسته خود را به يک «برند» تبديل کند، به بيان ديگر، به ويترين علوم سياسي در مملکت ما. در اين مطلب با بررسي اجمالي سابقه دکتر زيباکلام، با او بيشتر آشنا مي شويم.

 
 

صادق زيبا کلام مفرد، متولد 1327 تهران، استاد تمام دانشگاه تهران و يکي از رسانه اي ترين چهره هاي دانشگاهي ايران است. زيباکلام بنا به زندگينامه خودنوشت، در 1345 براي ادامه تحصيل به اصرار پدر به اتريش رفت، تا از فعاليت هاي سياسي دور بماند. پدر او تاجري خوشنام و محترم در بازار تهران بود که يک مصدقي سرسخت به حساب مي آمد، ولي به لحاظ تشکيلاتي با حزب زحمتکشان مظفر بقايي در ارتباط بود. زيباکلام بعد از اقامتي کوتاه در اتريش، به دليل گرايش به تفکرات مارکسيستي در ان جا، باز هم به اصرار پدر در 1346به انگلستان رفت، و بعد از دوسال دوره کالج در لندن براي آموختن زبان انگليسي، وارد دوره کارشناسي مهندسي شيمي در دانشگاه پلي تکنيک شهر «هدرزفيلد»، شد و کارشناسي ارشد خود را هم در رشته شيمي دانشگاه بردفورد انگلستان به پايان برد.

 

     در سال 1353، در مراجعت به ايران، به دليل دستگيري توسط ساواک و افتادن به زندان(به جرم فعاليت هاي خرابکارنه و تبليغ براي مجاهدين خلق) نتوانست به انگلستان بازگردد و دوره دکتراي شيمي را تکميل کند. او بعد از آزادي از زندان در سال 1355 به عنوان مربي جذب دانشکده فني دانشگاه تهران شد.

 

زيباکلام در زندان کميته مشترک ضدخرابکاري

     در سال 1358، با معرفي دکتر ابراهيم يزدي، جذب دفتر معاون نخست وزيردر امور انقلاب(شهيد دکتر چمران) شد. اولين ماموريت سياسي او نمايندگي دولت موقت در بحران کردستان و مذاکره با احزاب مسلح کرد بود  که به دليل ربوده شدن او توسط حزب دموکرات کردستان ناموفق و نيمه تمام ماند.

 

     در سال 1359، زيباکلام که همزمان با حضور در دانشکده فني، رييس دانشکده پرستاري و رييس دانشگاه علوم و فنون ارتش و در دوره اي رييس روابط عمومي و امور بين الملل دانشگاه تهران هم بود، با شروع به کار ستاد انقلاب فرهنگي، به آن پيوست. در سال 1363، زيباکلام از وزارت آموزش عالي درخواست مي کند که براي ادامه تحصيل در انگلستان از بورسيه استفاده کند، ولي نه در رشته تخصصي خود مهندسي شيمي، بلکه در رشته «انقلاب اسلامي»!. مسوولين وقت با درخواست او به دليل اشکال قانوني مخالفت مي کنند، ولي در نهايت با پيگيري او و سفارش محمد علي نجفي، با تقاضاي بورسيه او اما با هزينه شخصي موافقت مي شود. زيباکلام براي ادامه تحصيل، از دوره کارشناسي ارشد وارد رشته «مطالعات صلح» در دانشگاه برادفورد مي شود و تا پايان دکترا ادامه تحصيل مي دهد. او دکتراي خود را در 1990 از اين دانشگاه دريافت کرد.

 در رجعت به ايران در سال 1369،  تقاضاي انتقال به دانشکده حقوق و علوم سياسي را به مسوولين دانشگاه تهران ارايه مي دهد، در حالي که به لحاظ قانوني به دليل عدم پيوستگي تحصيلات در سه مقطع و غيرمرتبط بودن رشته(و بنا به قول سيد جواد طباطبايي، معاون اسبق دانشکده حقوق و علوم سياسي دانشگاه تهران، عدم تاييد اعتبار رشته تحصيلي زيباکلام توسط مسوولين دانشکده حقوق) اين انتقال امکان پذير نبود. در اين مدت او همچنان از دانشکده فني دانشگاه تهران به عنوان مربي حقوق مي گرفت. در نهايت با اصرار و سماجت او و به قول خودش «لابي گري هايش»، او بدون رزومه تحقيقاتي و تاليفي قابل اعتناء، به عضويت در هيات علمي دانشکده حقوق و علوم سياسي در مي آيد.

 

صادق زيباکلام از ابتداي دوره اصلاحات، با حضور در چند مناظره تلويزيوني به چهره اي رسانه اي تبديل شد، و البته دفاع او در آستانه انتخابات مجلس ششم، از علي اکبر هاشمي رفسنجاني در برابر تخريب هاي جبهه مشارکت، مسيرسياسي بعدي او را مشخص کرد. او از اين مقطع در ارتباط نزديک با هاشمي رفسنجاني قرار گرفت و به گفته خودش به مريد سياسي او تبديل شد.

 

 

 

جلد کتاب «هاشمي، بدون روتوش»

زيبا کلام از اوايل دهه 1380، به سوگلي مطبوعات اصلاح طلب و ويترين علوم سياسي در ايران تبديل شد. در دوران تدريس در دانشگاه تهران، زيباکلام چندين جلد کتاب منتشر کرده است که به جز «ما چه گونه ما شديم؟»، «سنت و مدرنيته»، «مقدمه اي بر انقلاب اسلامي»، و «تاريخ تحولات سياسي و اجتماعي ايران 1322-1320»، که در همه اين سال ها منابع درسي کلاس هاي استاد بوده اند، الباقي آثار عمدتا مجموعه اي از مقالات و گفتگوها و مصاحبه هاي ايشان بوده است.

 

«مناظره» و «نامه سرگشاده» دو کنش مورد علاقه اين استاد شناخته شده دانشگاه است. تقريبا هر رويداد سياسي و اجتماعي و فرهنگي قابل اعتنايي که موجب واکنش محسوس در سطح جامعه شود، بهانه اي به دست صادق زيباکلام مي دهد تا با نوشتن نامه اي به طرف يا طرف هاي درگير در رويداد او را تشويق، نکوهش يا راهنمايي کند.

 

قاليباف، حاتمي کيا، علي مطهري، آيت الله مهدوي کني، حسين شريعتمداري، حسن روحاني، آيت الله مکارم شيرازي، سفير سوئد و بسياري اسامي شناخته شده ديگر، در اين سال ها مخاطب نامه هاي سرگشاده دکتر زيباکلام بوده اند که تقريبا بلا استثناء در صفحات اول روزنامه هاي اصلاح طلب به عنوان يک موضع مهم بازتاب داده شده اند. البته اين علاقه شديد استاد به نامه نگاري بعضا باعث مي شود که به دليل شتابزدگي و عدم اشراف به موضوع مورد بحث، گاف هايي هم داده شود. نمونه اخيرتر آن، نامه سال گذشته ايشان به سفير سوئد براي قرار دادن علي مطهري در فهرست نامزدهاي نوبل صلح بود(اصولا صلح نوبل، تشکيلاتي زير نظر پارلمان نروژ است، و حتي سفير نروژ و دولت اين کشور هم چندان ورودي به تعيين نامزدها ندارند).

کنش ديگر مورد علاقه ايشان، مناظره است. خود ايشان زماني در يکي از مناظره هاي خود در برنامه «زاويه» شبکه 4، گفت که "اگر به من بگويند که زيبا کلام! دنيا هم اکنون روي شاخ گاو قرار گرفته، آيا حاضري در اين مورد مناظره کني؟ جواب من مثبت است." فارغ از جنبه طنز قضيه ، اما اين گفته تقريبا گوياي حقيقت است. بخش زيادي از فعاليت ها و زمان مفيد کاري زيباکلام صرف مناظره در برابر طيف بسيار متنوعي از شخصيت ها با افکار کاملا متفاوت از هم، در نقاط مختلف کشور و در باب هر موضوعي مي شود که قابل تصور است. از سياست و اجتماع گرفته تا فرهنگ و هنر، از فوتبال تا انرژي هسته اي تا فيلم «من يک مادر هستم». شهريار زرشناس، حسين الله کرم، حميد رسايي، مسعود فراستي، محمدصادق کوشکي و... همه در صندلي مقابل زيباکلام براي مناظره نشسته اند.

 

مناظره با حسين الله کرم

 زيباکلام شايد بي اغراق تنها شخصيت شناخته شده ايران است که بدون کوچک ترين تاملي حاضر است براي مناظره در برابر متخصصين برجسته حوزه هاي مختلف بنشيند و از دانشجويان حاضر در جلسه سوت و کف بگيرد(البته دانشجوياني که اصولا براي تشويق زيباکلام مي آيند و کاري به محتواي بحث هاي رد و بدل شده ندارند). مثلا او همان قدر که جسورانه براي بحث در باب مسايل تخصصي فلسفي در برابر استادان فني چون شهريار زرشناس و حجه الاسلام خسروپناه قرار گرفت(مجله علوم انساني زاويه)، براي صحبت در باب سينماي شهيد آويني در برابر منتقد باسابقه و صاحب سبک سينماي ايران، مسعود فراستي هم حاضر شد، در حالي که تا اواسط برنامه نمي دانست که فيلم مستند هم شاخه اي از سينماست.

 

مناظره با شهريار زرشناس

 

با حجه الاسلام خسروپناه

او در اين جلسه، در حالي که به اعتراف خود هيچ شناخت خاصي از آثار سيد مرتضي آويني و اصولا سينما نداشت، آويني را به عنوان بنياان گذار سينماي دولتي زير سوال برد! در حالي که بخشي از وقت جلسه صرف اين شد که فراستي براي او روشن کند که اصولا يکي از مولفه هاي نقد سينمايي آويني، مقابله با سينماي دولتي دوره فخرالدين انوار و سيد محمد بهشتي در معاونت سينمايي ارشاد و فارابي بود. در همين جلسه بود که فراستي که مشخصا از بي اطلاعي زيباکلام از موضوع اصلي جلسه عصباني بود، به شدت او را نواخت:

"حتي در جايي که دکترا گرفتيد هم بي سواد هستيد. به شدت مبتذل و به شدت تقليل‌گرا هستيد از بحث مذاکرات هسته اي تا بحث اعتدال."

 

ادامه اين مطلب را از اينجا بخوان...